Konflikt izraelsko-palestyński: na czym polega? Tłumaczymy

Źródła konfliktu

Jak wskazuje Reuters, ojciec-założyciel państwa Izrael, Dawid Ben-Gurion proklamował współczesne państwo Izrael 14 maja 1948 roku, ustanawiając tym samym obszar jako miejsce zamieszkania dla Żydów uciekających przed prześladowaniami i szukających swojego własnego kraju. Jednocześnie, obszar ten uznawany jest przez Palestyńczyków za ich własne terytorium a powstanie Izraela określają mianem Nakby – katastrofy, która doprowadziła do ich wywłaszczenia i uniemożliwienia powstania własnej państwowości. 

W czasie wojny która nastąpiła wkrótce po tym, blisko 700 tys. Palestyńczyków (połowa arabskiej populacji, która należała do rządzonej od 1920 roku przez Brytyjczyków Palestyny) uciekło lub zostało wypędzonych ze swoich domów, emigrując do Jordanii, Libanu, Syrii, Strefy Gazy oraz Zachodniego Brzegu Jordanu. Z kolei jak informuje Reuters, Izrael kwestionuje twierdzenia o wypędzeniu Palestyńczyków wskazując, że dzień po powstaniu państwa Izrael zostało ono zaatakowane przez pięć państw arabskich. Pakty o zawieszeniu broni wstrzymały walki w 1949 roku, jednak nie zawarto formalnego pokoju. 

Główne wojny od 1949 roku

W 1967 roku Izrael dokonał ataku wyprzedzającego na Egipt oraz Syrię, rozpoczynając wojnę sześciodniową. W jej wyniku Izrael do tej pory okupuje Zachodni Brzeg Jordanu, arabską Jerozolimę Wschodnią oraz Wzgórza Golan. Z kolei w 1973 roku Egipt oraz Syria zaatakowały izraelskie pozycje wzdłuż Kanału Sueskiego oraz Wzgórz Golan, co zapoczątkowało wojnę Jom Kippur. W ciągu trzech tygodni Izrael odepchnął obie armie. 

W 1982 roku Izrael dokonał inwazji na Liban, a tysiące palestyńskich bojowników pod przywództwem Jasera Arafata zostało ewakuowanych drogą morską po blisko 10-cio tygodniowym oblężeniu. W 2005 roku Izrael opuścił Strefę Gazy, przejętą od Egiptu w 1967 roku. Jak informuje Reuters, w latach 2006, 2008, 2012, 2014 i w 2021 roku regularnie dochodziło do poważnych zaognień konfliktu, obejmujących izraelskie naloty i palestyński ostrzał rakietowy, a czasem również transgraniczne wtargnięcia obu stron. 

W latach 1987-1993 oraz 2000-2005 miały miejsce dwie palestyńskie intifady (powstania) – podczas drugiego z nich Hamas, uznany międzynarodowo za organizację terrorystyczną, przeprowadził fale samobójczych zamachów bombowych na Izraelczyków. 

Próby zawarcia pokoju

Jak informuje Reuters, w 1979 roku Egipt oraz Izrael podpisały traktat pokojowy, który formalnie zakończył trzy dekady wrogości. W 1993 roku izraelski premier Icchak Rabin i Arafat zgodzili się odnośnie porozumień wypracowanych w Oslo, które dotyczyły ograniczonej autonomii Palestyny. Z kolei w 1994 roku Izrael podpisał traktat pokojowy z Jordanią. Niemniej jednak na szczycie Camp David w 2000 roku prezydent USA Bill Clinton, premier Izraela Ehud Barak oraz Arafat nie osiągnęli ostatecznego porozumienia pokojowego. 

W 2002 roku tzw. arabski plan zaoferował Izraelowi normalizację stosunków z wszystkimi krajami arabskimi regionu, w zamian za całkowite wycofanie się z ziem zajętych w wojnie na Bliskim Wschodzie w 1967 roku, utworzenie państwa palestyńskiego oraz “sprawiedliwe rozwiązanie” dla palestyńskich uchodźców. Niemniej jednak wysiłki na rzecz pokoju utknęły w martwym punkcie od 2014 roku, kiedy rozmowy w Waszyngtonie pomiędzy Izraelem i Palestyną zakończyły się fiaskiem. 

Zgodnie z informacjami podanymi przez Reutersa, Palestyńczycy zbojkotowali kontakty z administracją prezydenta Donalda Trumpa, ponieważ przestała ona popierać rozwiązanie dwupaństwowe – formułę pokojową, przewidującą utworzenie państwa palestyńskiego na terytorium zajętym przez Izrael w 1967 roku. Z kolei administracja Joe Bidena skupiła się na próbie zabezpieczenia tzw. wielkiej umowy na Bliskim Wschodzie, obejmującej normalizację stosunków między Izraelem a Arabią Saudyjską.

Sedna sporu

Do głównych kwestii spornych w kontaktach izraelsko-palestyńskich należą aspekty rozwiązania dwupaństwowego, izraelskie osiedla, status Jerozolimy oraz uchodźcy. Rozwiązanie dwupaństwowe jest porozumieniem, które umożliwiłoby Palestyńczykom stworzenie państwa na Zachodnim Brzegu Jordanu oraz w Strefie Gazy. Jednak jak informuje Reuters, Hamas odrzuca tę propozycję, oficjalnie przysięgając zniszczenie Izraela. Z kolei Izrael twierdzi, że aby nie zagrażać Żydom, państwo palestyńskie musi być zdemilitaryzowane. 

W przypadku osiedli żydowskich zbudowanych na ziemiach zajętych przez Izrael w 1967 roku, większość krajów uznaje je za nielegalne. Izrael kwestionuje to, powołując się na historyczne i biblijne powiązania. Jak zaznacza Reuters, dalsza ekspansja osiedli jest jedną z najbardziej spornych kwestii między Izraelem, Palestyńczykami a społecznością międzynarodową. 

Z kolei w przypadku Jerozolimy, Palestyńczycy chcą, aby Jerozolima Wschodnia była stolicą państwa Izrael (obejmuje ona miejsca święte dla muzułmanów, żydów i chrześcijan). Niemniej jednak izraelskie roszczenia do wschodniej części miasta nie są uznawane na arenie międzynarodowej, choć w 2018 roku Donald Trump przeniósł tam ambasadę USA. 

Jak zaznacza Reuters, obecnie około 5,6 mln palestyńskich uchodźców mieszka w Jordanii, Libanie, Syrii, na okupowanym przez Izrael Zachodnim Brzegu oraz w Strefie Gazy. Głównie są oni potomkami uciekinierów z 1948 roku. Palestyńskie ministerstwo spraw zagranicznych podaje, że około połowa zarejestrowanych uchodźców pozostaje bezpaństwowcami, a wielu z nich mieszka w zatłoczonych obozach. Palestyńczycy od dawna domagają się umożliwienia powrotu uchodźcom wraz z milionami ich potomków, jednak Izrael twierdzi, że wszelkie przesiedlenia palestyńskich uchodźców muszą odbywać się poza granicami Izraela.

Źródło: reuters.com